M.Ö . 546 ‘ da Pers (Iran) Imparatoru Kurus (Kirus) , Lidya ‘yiimparatorluguna katti. Lidya ,Iran Imparatorlugunun bir eyaleti haline geldi. Iranlilar bütün Anadolu’ya hakim olduklari zaman ,Ege kiyilarinda iyonlar yasiyordu. Az zamanda Yunanlilasan Iyon yalilar , denizci bir kavimdi. Kültürleri ve fikir kabiliyetleri yüksekti.

Felsefe , Matematik , Tip ve Edebiyatta dünya çapinda sahsiyetler yetistirdi.Bati Anadolu kiyisinin Izmir ve Bergylia körfezleri arasinda bulunan merkez bölümü , Samos (Sisam) ve Clios (Sakiz) adalariyla birlikte Ionia (Iyonya) olarak tanimlanan bölgeyi olusturmaktadir.

Bununla beraber bu terim ,çogunlukla civardaki adalarla birlikte Bati Anadolu’nun daha büyük bir bölgesi için kullanilmaktadir. Herodotos (Herodot) tarafindan bildirilen on iki kentin adlari sunlardir.Güney Milet Myus (Avsar kalesi , Milet’in 15 km kuzey dogusunda antik bir kent)Priene( Güllübahçe ) Efes(Selçuk)Kolophon ( Degirmendere )Teos( Sigacik )Lebedos( Teos yakininda bir antik kent)Erythrai( Ildiri , Çesme’nin bir köyü)Klozomenai ( Teos yakinlarinda antik bir kent)Phokaia ( Foça ) Samos ( Sisam Adasi)Chios (Sakiz Adasi)Içlerinde Eski Izmir (Symirna) kentinin de bulundugu on iki ion kenti panionion olarak adlandirilan Politik amaçli bir birlik olusturmuslardir.

Panionion birligi Mykale daginin (Samsun Dagi) eteginde Kusadasi güzelçamli yöresinde Poseidon Helikonios’a affedilen kutsal yerde toplaniyordu. Bölgede 1957-1958 ‘de yaptigi Kazilar sirasinda G.Kleiner, Sunak olmasi gereken bir yapiyi gün isigina çikarmistir. Bu yapi , kayanin dis yüzüne oyulmus 11 basamakli, bir tiyatro seklinde insa edilmis olup, Ion kent delegelerinin toplanti yeri olarak kullaniliyordu.Ionya Konfederasyonun baskenti Güzelçamli , Kusadasi’nin bir beldesi ve Ionya kentlerinin ortasinda yer almistir. Panionion’un kuruldugu ilk günden baslayarak Ion kentlerinin gelismesini saglayan merkezi bir örgüt yaratilmistir.

Bu birlik sayesinde Ionya’lilar yalniz Dünya Tarihindeki en parlak kültürlerinden birini yaratmakla kalmamis , ayni zamanda politik birlesmelerini de saglayarak yerlesme bölgelerini ve etki alanlarini genisletmislerdir.Bu dönemde, eski dünyanin kültürel öncülügü Yakindogu’dan Ion merkezlerine geçmistir. Bu dönemin Ion yasi dünyaya yalniz pozitif ilimlerle ve felsefede degil , ayni zamanda mimarlik ve heykeltraslikta da yol göstermistir.Ionlar, Anadolu kiyilarin ageldiklerinde saz damli ve oval biçimli ilkel evlerde yasiyorlardi. Ama daha sonralari hiç kuskusuz yerli halkla da kaynasarak burada insanlik tarihinin belkide en parlak isigini yaktilar.Ionya’lilar heykel sanatinda ve sehirçilikte de çok ileri adimlar atmislardi.

Arkaik heykellerin Yunanistan’da durgun ve duygusuz yapilmasina karsin, Ionya heykellirinin yüzleri daha sevecen ve duygulu yapilmislardir.Persler, Yunanistan’a seferler yapmis ancak beklenmedik biçimde yenilgilere ugramislardir. Perslerle Yunanlilar arasindaki bu savas dizisinin sonuncusu, M.Ö. 479 yilinda Dilek Yarimadasinda olmustur. Samsun daglarinin antik adiyla anilan Mykale savasi Dipburun’da olmus ve burada karaya çekilmis bulunan pers donanmasibütünüyle yakilmistir. Bu savaslarin sonunda Attika – Delos Deniz birligi (Askeri Ittifak) kuruldu. Amaci Perslere karsi yunanistan, adalar ve Anadolu kiyilarindaki halklari korumak olan bu birlige sonlari , daha birçok kent katildi.Anadolu kiyilarindaki on iki sehir, isimlerinde seref duyarlardi. Bunlar kurduklari siyasal ve dinsel nitelikli mabede Panionion adini vermislerdi.

Bu konfederasyonu koruyan tanrisi Poseidon Helikonos’tu. Anadolu Iyonlari, Panionion ‘un diger iyonlu devletlere açik olmadigi ilan etmislerdi.Panionion, Ion kent devletlerini M.Ö. 5. yüzyila kadar her yönden Yunanistan’daki kentlerin çok üstünde yerlesimler haline getirdi. Yunan (Helen) , Yabanci (Barbaros ) adini verdiler. Ion yazisi M.Ö. 8. yüzyilda Yunanistan’da kabul gördü.M.Ö. 403 ‘te Atina’ da resmi dil ilan edildi. Ion yazisi Fenike asilliydi ve bu nedenle de Pheinikeia diye anilmaktaydi.

Önceleri ticari iliskilerde kullamilan Ion yazisi M.Ö. 9. yüzyilin sonlarina edebiyat ürünlerinin yaygin dili oldu.“Panionion’da toplanan Ionlar, kentlerini bizim yeryüzünde bildigimiz en güzel iklimde kurmuslardir. Ne daha kuzeydeki Ne daah güneyde kalanlar Ionia ile bir tutulamaz. Hatta ne dogusu ne de batisi kimisi soguk ve nemli kimisi sicak ve kurak olur.